De economische instorting in Afghanistan is weliswaar iets vertraagd, de nog altijd diepe economische crisis blijft de humanitaire ramp in Afghanistan verergeren. Westerse regeringen hebben zich het afgelopen jaar hoofdzakelijk gericht op het financieren van humanitaire hulpverlening en het doorvoeren van belangrijke humanitaire vrijstellingen bij sanctieregimes. Maar het economisch isolement van Afghanistan eist een grote tol. De toegang tot de buitenlandse reserves blijft bevroren. Het banksysteem staat aan de grond. En structurele ontwikkelingsprogramma’s - waarmee basisdiensten als gezondheidszorg en onderwijs worden gefinancierd, maar ook andere zaken die onder normale omstandigheden door de overheid zouden worden uitgevoerd - vinden nog maar heel beperkt plaats.

Naar onze mening kunnen donoren, waaronder Nederland, de cruciale rol van ontwikkelingsprogramma’s in Afghanistan blijven steunen door aanvulling en vernieuwing van het Afghanistan Reconstruction Trust Fund (ARTF) van de Wereld Bank. Nederland is historisch gezien de zesde grootste donor van het ARTF. Humanitaire programma’s redden levens in Afghanistan, maar humanitaire hulp kan de verwoeste infrastructuur niet herstellen en evenmin publieke diensten vervangen. De ARTF is momenteel de grootste bron van niet-humanitaire financiering voor Afghanistan. Terwijl het land zich voorbereidt op de winter, zijn de door ARTF gefinancierde publieke diensten heel hard nodig.

Om in de onmiddellijke behoeften onder ARTF 3.0 te voorzien, kan de Nederlandse regering het ARTF aanvullen en het gebruik van ARTF-fondsen uitbreiden tot kleinschalige infrastructuur. Dit zal ook bijdragen ​​aan verbeterde humanitaire toegang en gezondheidszorg. Humanitaire programma's worden nog steeds geconfronteerd met grote uitdagingen om afgelegen gemeenschappen te bereiken als gevolg van de slechte infrastructuur in heel Afghanistan. 38 procent van de huishoudens op het platteland heeft momenteel geen functionele gezondheidsfaciliteit in de buurt. Bruggen en wegen zijn vaak onbruikbaar, terwijl veel gezondheidsklinieken werken zonder functionerende water- en sanitaire voorzieningen. Om gezondheidszorg te waarborgen, zijn minimale maar essentiële verbeteringen aan de infrastructuur vereist, bijvoorbeeld het installeren of repareren van water- en sanitaire systemen in klinieken, of zonnepanelen voor de levering van koelsystemen. Zorg dat kleinschalige infrastructuurprogramma’s - waaronder ook van maatschappelijke organisaties - binnen het ARTF vallen, zoals wegreparaties voor moeilijk toegankelijke klinieken en rehabilitatie van watersystemen in ziekenhuizen en klinieken om de hygiëne- en sanitaire normen te verbeteren.

De internationale gemeenschap ambieert buiten het Taliban regime om de Afghaanse bevolking te blijven ondersteunen. Tegelijkertijd zien we dat de moeizame relatie met de de facto regering de hulpverlening begint te belemmeren of zeer complex en stroperig maakt. De eisen die door de internationale gemeenschap aan het regime worden gesteld, en de zogenaamde ‘rode lijnen’ die door de EU en Nederland zijn getrokken, mogen wat ons betreft de humanitaire hulpverlening niet blokkeren of een onderhandelingspunt worden in een uiterst moeizame politieke dialoog. We zien nu al dat bijvoorbeeld de afhandeling van contracten van NGOs op het gebied van gezondheidszorg langdurig worden gehinderd door onderhandelingen tussen de VN en het regime. Zoals we hiervoor betoogden betaalt de Afghaanse bevolking uiteindelijk de prijs. De Afghanen proberen hun leven na ruim een jaar onder het nieuwe bewind weer op de rit te krijgen, maar velen zien nauwelijks perspectief en hoop op verbetering. Om dat te keren is wat ons betreft een actieve dialoog met het regime vereist, om tenminste humanitaire toegang te garanderen, maar ook om de weg te bereiden voor meer structurele ontwikkelingsprogramma’s zonder directe bemoeienis van de de facto regering. Deze dialoog moet delicaat worden gevoerd. Het wederzijds uitventen van principes om zo de ander te overtuigen heeft de kloof tussen het regime en het Westen alleen maar groter gemaakt. Nederland zou meer kunnen inzetten op dialoog op EU-niveau die zich richt op een gezamenlijk framework met duidelijke ‘rules of engagement’ en prioriteiten.

We constateren dat een van de belangrijkste redenen waarom de Afghaanse economie in een enorme malaise is geraakt, het bevriezen van een groot deel van de reserves van de Afghaanse centrale bank is. Hierdoor is het bancaire verkeer in Afghanistan nog steeds zo goed als stilgelegd. Ook voor hulporganisaties als de onze heeft dit grote consequenties. Zo kunnen onze lokale leveranciers niet meer internationaal inkopen. Plus, de schaarse aanwezigheid van cash noopt hulporganisaties tot alternatieve wegen om contant geld het land in te krijgen. Een veel gebruikte is het informele hawala systeem. Daarmee worden geldstromen echter onzichtbaar, en is het totaal onduidelijk waar het geld uiteindelijk terecht komt. Wij roepen de Nederlandse overheid op om zich diplomatiek in te spannen om deze reserves te laten ontvriezen en ten goede te laten komen aan de Afghaanse bevolking. Ook hiervoor geldt dat er mogelijkheden zijn voor een constructie buiten de controle van het regime om.

Wij hopen je met bovenstaande van zinvolle input te hebben voorzien voor het debat van 8 december.

Met vriendelijke groet,

Mede namens Healthnet TPO, Cordaid, Save the Children Nederland en Stichting Vluchteling.